Nhà huyền môn Atisha đã nói, "Đừng làm trò đùa ác."
Trò đùa ác là gì? Đầu tiên tôi sẽ phải kể ba chuyện chỉ để giải thích. Và ba, bởi vì nó là con số rất bí truyền.
Chuyện thứ nhất:
Với tiếng rù rù, bíp bíp và vo vo, một con tàu không gian lạ hạ xuống Trái đất. Hai sinh vật kì quái hiện ra và bay xuống đất. Họ là một đôi người sao Hoả trẻ, cả hai đều là khoa học gia, ở đây trong chuyến viếng thăm thám hiểm. Họ quyết định rằng cách tốt nhất để tìm hiểu về Trái đất là trao đổi với một số cư dân, cho nên họ nhảy ra để tìm ứng cử viên có thể nào đó. Họ đi vào trong một toà nhà căn hộ theo cách huyền bí mà người sao Hoả vẫn thường làm những điều này, và vào gặp một đôi mới cưới theo tên Everett và Gladys Sprinkle.
Rồi, Everett và Gladys bị ngạc nhiên hết sức, nhưng nhanh chóng điều chỉnh, theo cách đặc biệt mà các đôi mới cưới thường có thích ứng với những việc đáng ngạc nhiên. Chuyện đi chuyện lại điều này điều khác, cuộc nói chuyện chấm dứt với chủ đề sinh sản. Người sao Hoả làm đôi Sprinkles ngạc nhiên bằng việc đưa ra trình diễn cách họ sinh sản trên hành tinh anh ta. Trước khi họ có thể phản đối một cách bối rối, anh vồ lấy người đàn bà sao Hoả, đặt tám ngón tay mũm mĩm của mỗi bàn tay lên trán cô ấy, và trong khi anh ta toé sáng và cô ấy long lanh, một lối mở xuất hiện phía cô ấy và một cậu bé sao Hoả tí hon ló ra và bắt đầu nhảy quanh phòng ngủ của Everett và Gladys.
Người nam sao Hoả tiếp đó hỏi điều đó được làm thế nào trên Trái đất. Họ ấp a ấp úng một chút, và cuối cùng quyết định rằng điều đó quá khó không mô tả được. Cho nên, trong mối quan tâm hợp tác liên hành tinh, họ cởi quần áo ra và biểu diễn.
Người sao Hoả xem biểu diễn, bị mê mải cuốn hút. Khi mọi chuyện đã xong, người đàn bà sao Hoả hỏi, "Khi nào đứa con Trái đất ra đời?" Gladys lắc đầu và nói với cô ấy rằng điều đó mất chín tháng. Người sao Hoả ngớ người ra vì điều này, gãi đầu gãi tai một chút, và thế rồi người nam hỏi, "Nhưng nếu nó không ra ngay bây giờ, làm sao các vị cả hai lại kích động thế vào lúc cuối?"
Chuyện thứ hai:
Một người tới gặp bác sĩ bởi vì anh ta cảm thấy khó ở. Bác sĩ hỏi những câu hỏi thông thường như người này có uống rượu hay ăn quá nhiều không.
"Không," người này nói.
"Được, có lẽ anh đã ăn quá nhiều các đêm trước?" bác sĩ hỏi.
"Không," người này đáp.
Bác sĩ nghĩ về vấn đề này một chốc và rồi hỏi, "Nhiều dục quá?"
"Ít khi," câu trả lời đưa tới.
"Đó là hai từ hay một từ?"
Và chuyện thứ ba:
Một người đàn bà bước vào siêu thị để mua cải xanh. Bà ấy đi tới một người đàn ông ở quầy rau quả và nói, "Thưa ông, ông có cải xanh không?"
Người đàn ông đáp, "Không, thưa bà, không có hôm nay. Mai bà lại nhé."
Vài giờ sau, người đàn bà này quay lại, lại hỏi người đàn ông, "Thưa ông, ông có cải xanh không?"
"Thưa bà, xin bà nhìn đây, tôi đã bảo bà rồi, chúng tôi không có cải xanh hôm nay."
Bà này bỏ đi, rồi quay lại cũng trong cùng ngày đó. Nhưng lần này, người đàn ông cáu tiết và nói, "Bà đánh vần chữ cà trong từ 'cà chua' xem nào?"
Bà ấy đáp, "Cờ a ca huyền cà."
"Thế đánh vần chữ chua trong 'cà chua' thế nào?" ông ta hỏi.
"Chờ ua chua," là lời đáp
Ông ta lại nói, "Thế đéo trong từ cải xanh thế nào?"
Bà ta nhìn phân vân và nói, "Đéo có cải xanh."
Ông ta thở dài và kêu lên, "Bà ơi, đó là điều tôi đã cố nói cho bà cả ngày rồi."
Tôi không biết liệu chúng có là những chuyện đùa ác hay không, nhưng một điều là chắc chắn, Atisha sẽ thích chúng.
Thực tế, với "chuyện đùa ác" ông ấy ngụ ý điều gì đó hoàn toàn khác. Ông ấy ngụ ý đừng nói gì chống lại bất kì ai, đừng làm tổn thương bất kì ai khi họ không có mặt, đừng làm tổn thương bất kì ai đằng sau lưng họ.
Việc dịch này không chính xác. Toàn thể nghĩa của Atisha là: đừng tán gẫu về mọi người với chủ ý làm tổn thương họ, bởi vì điều đó không thực là chuyện đùa, điều đó không phải là trò vui, điều đó không phải là khôi hài. Atisha không thể chống lại khả năng khôi hài, điều đó là không thể được. Không người nào với thông minh và nhận biết của ông ấy có thể chống lại khả năng khôi hài. Thực tế, chính những người như Atisha đã đem khôi hài tôn giáo hay nhất cho thế giới. Atisha tới từ truyền thống của Phật Gautam - cùng dòng truyền thừa như Thiền nhân. Và Thiền là tôn giáo duy nhất đã chấp nhận khôi hài là lời cầu nguyện. Không thể nào, không có khả năng chút nào, rằng Atisha không có khả năng khôi hài.
Thế thì lời kinh này không thể thực sự ngược lại chuyện đùa được. Nó ngược lại việc gây tổn thương cho mọi người. Điều ông ấy nói đi sâu hơn vào trong tâm lí của chuyện đùa, vào trong sự hợp lí đằng sau chuyện đùa. Nó là điều Sigmund Freud đã làm một nghìn năm muộn hơn. Sigmund Freud nghĩ rằng khi bạn đùa về bất kì ai thì có mọi khả năng rằng bạn hung hăng, rằng bạn giận dữ, rằng theo một cách gián tiếp bạn đang giả vờ khôi hài nhưng bạn thực sự muốn xúc phạm.
Nhưng điều đó không thể được quyết định bởi bất kì ai khác từ bên ngoài; chỉ bạn mới có thể phán xét. Nếu có nỗ lực có chủ ý trong tâm trí bạn để xúc phạm ai đó, để làm tổn thương ai đó, nếu nó là bạo hành trá hình như khôi hài, tránh nó ra. Nhưng nếu nó không bạo hành mà chỉ là khả năng khôi hài thuần khiết, khả năng đùa - khả năng không coi cuộc sống là nghiêm chỉnh, không nói quá nghiêm chỉnh, thế thì không có vấn đề gì.
Nếu tôi gặp Atisha một ngày nào đó, tôi sẽ dạy cho ông ấy vào chuyện đùa. Và cảm giác của tôi là ông ấy sẽ thích thú nó.
Chuyện đùa có thể chỉ là khôi hài thuần khiết mà không có bạo hành nào trong chúng. Đôi khi trên bề mặt người ta có thể nghĩ có bạo hành nào đó, nhưng vấn đề không phải là điều người khác nghĩ, vấn đề là ý định của bạn là gì. Đó là vấn đề về ý định. Bạn có thể mỉm cười với ý định xúc phạm, thế thì việc mỉm cười đó trở thành tội lỗi. Bất kì cái gì cũng có thể trở thành tội lỗi nếu sâu bên dưới ham muốn là làm điều bạo hành. Và bất kì cái gì cũng có thể trở thành đức hạnh nếu sâu bên dưới có ham muốn tạo ra nhiều vui vẻ hơn trong cuộc sống, nhiều tiếng cười hơn trong cuộc sống.
Hiểu biết riêng của tôi là ở chỗ không có gì có giá trị hơn tiếng cười. Tiếng cười đem bạn gần nhất tới lời cầu nguyện. Thực tế chỉ tiếng cười còn lại trong bạn khi bạn là toàn bộ.
Trong mọi thứ khác bạn vẫn còn bộ phận, ngay cả trong làm tình bạn vẫn còn bộ phận. Nhưng khi bạn có tiếng cười bụng thực sự toàn tâm, mọi bộ phận của con người bạn - sinh lí, tâm lí, tâm linh - chúng tất cả đều rung động trong hoà điệu, chúng tất cả đều rung động trong hài hoà.
Do đó, tiếng cười làm thảnh thơi. Và thảnh thơi là tâm linh. Tiếng cười đem bạn về đất, đem bạn xuống từ những ý tưởng ngu xuẩn của bạn về việc là linh thiêng hơn ngươi. Tiếng cười đem bạn về thực tại như nó vậy. Thế giới này là trò chơi của Thượng đế, trò đùa vũ trụ. Và chừng nào bạn còn chưa hiểu nó là trò đùa vũ trụ bạn sẽ không bao giờ có khả năng hiểu bí ẩn tối thượng.
Tôi tất cả ủng hộ cho chuyện đùa, tôi tất cả ủng hộ cho tiếng cười.
Atisha đã bị dịch sai. Điều ông ấy thực sự ngụ ý là: đừng bạo hành, ngay cả trong lời bạn. Ngay cả khi đùa, đừng bạo hành, bởi vì bạo hành sinh ra nhiều bạo hành hơn, giận dữ sẽ đem tới nhiều giận dữ hơn, và nó tạo ra cái vòng luẩn quẩn không chấm dứt.
